Καθηγητής Γιάννης Πανούσης






Ενεργοποιήστε την Javascript για να συνεχίσετε!

Εκπαίδευση και Κοινωνία - Σχέσεις αμοιβαίας εμπιστοσύνης;



Περιοδικό "ΔΙΚΑΙΌΡΑΜΑ" | 01/04/2007

Η εκπαιδευτική πολιτική , ως εφαρμογή των αρχών της Παιδείας σε συγκεκριμένη κοινωνία, δεν περιορίζεται στην προσαρμογή της εκπαίδευσης στο υπάρχον πλαίσιο, αλλά προσβλέπει στην άνοδο του γενικού μορφωτικού επιπέδου και στην ενίσχυση των δεσμών του πολίτη με την κοινωνία.

Η εκπαίδευση αποτελεί άλλωστε ενέργεια της κοινωνίας και οι σκοποί της δεν είναι άλλοι από τους σκοπούς της κοινωνίας.

Ως όρια της εκπαίδευσης πρέπει να θέσουμε τα ίδια τα όρια της κοινωνίας και της συναίνεσης των πολιτών της, επισημαίνοντας ότι η Παιδεία συνδέεται με την ανάπτυξη μέσω της κοινωνίας (είτε αυτή είναι αναπτυγμένη, είτε αναπτυσσόμενη). Δεν προσαρμόζεται δηλαδή στην οικονομία, αλλά -μέσω της εκπαίδευσης- προωθεί δυναμικές αναπτυξιακές διαδικασίες.

Θα ήταν αντιφατικό να αποτελούσε η κοινωνία «κεφάλαιο λειτουργίας» της εκπαίδευσης, η οποία θα αυτοκαθοριζόταν και θα μπορούσε να στραφεί (και) εναντίον της ίδιας της κοινωνίας, υπερβαίνοντας το συνταγματικό και θεσμικό της πλαίσιο.

Είναι γνωστόν ότι η εκπαίδευση δεν καλείται απλώς να αναμεταδώσει γνώσεις και να αναπαράγει κοινωνικά μοντέλα. Οι διαδικασίες κοινωνικοποίησης και κοινωνικής ολοκλήρωσης δεν ενσωματώνουν άκριτα αλλά παρέχουν τα μέσα για την υπέρβαση των συγκρούσεων ή των αλλοτριωτικών καταστάσεων.

Το κοινωνικό περιβάλλον δεν είναι αμετάβλητο ή στατικό γι' αυτό και η εκπαίδευση πρέπει να είναι ανοικτή τόσο στην αναδημιουργία όσο και στην ανατροπή των όρων παροχής των γνώσεων.

Η εκπαίδευση είναι κατά συνέπεια ταυτόχρονα διαβεβαιωτική και χειραφετική .

Η αντισταθμιστική εκπαίδευση που δεν συμβάλλει στον κοινωνικό διαχωρισμό και δεν μετατρέπει αυτούς που κληρονομούν σε αυτούς που αξίζουν, που δεν οδηγεί μόνο σε ατομική καταξίωση αλλά προσβλέπει Β^ και στην ανάπτυξη του δυναμικού της κοινωνίας, αποτελεί ακόμη «άπιαστο όνειρο». Η εκπαιδευτική ισότητα μόνον σε εξίσωση μπορεί να οδηγήσει, διότι η δράση των κοινωνικών παραγόντων της πολιτισμικής ανισότητας δεν αναχαιτίζονται.

Πολλοί λίγοι νέοι πιστεύουν ότι «το δικαίωμα μόρφωσης σε όλους» οδηγεί σε κοινωνική κινητικότητα.

Η ισότητα εκπαιδευτικών ευκαιριών είναι παραπλανητική εάν δεν εναρμονιστεί η τριάδα: κοινωνική καταγωγή - εκπαιδευτικό σύστημα - κοινωνική θέση. Το Κράτος πρέπει να οργανώνει «την πρόοδο», μη επιτρέποντας να συγκρουσθεί ο νόμος της αγοράς με τους θεσμούς του κοινωνικού Κράτους.

Η μετεξέλιξη του Κράτους Πρόνοιας σε δίκτυο κοινωνικής προστασίας, ίσων κοινωνικών ευκαιριών και κοινωνικής αλληλεγγύης θα γίνει (και) μέσω των εκπαιδευτικών υπηρεσιών προς την κοινωνία.

Η αναζήτηση σύγχρονης εκπαίδευσης είναι άλλωστε μέσο συγκεκριμενοποίησης της αντίληψης για το τι θα πει «σύγχρονη κοινωνία».