Καθηγητής Γιάννης Πανούσης






Ενεργοποιήστε την Javascript για να συνεχίσετε!

Διαπλοκή της παρέας και α-διαφάνεια των ισχυρών;



Άρθρο στην εφημερίδα "ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ", 23/11/2009


Οι κούφιοι άνθρωποι είναι εδώ μεταπτυχιακοί στην επιστήμη της χειραγώγησης.
Ν. Βαλαβάνη, Στην πόλη της μακριάς προσμονής

Η διαφθορά θίγει/ προσβάλλει πάρα πολλά έννομα αγαθά, μερικά από τα οποία είναι και άυλα. Δημοκρατία, νομιμότητα, ανθρώπινα δικαιώματα, σταθερότητα δημοκρατικών θεσμών, καλή διακυβέρνηση, ισότητα και κοινωνική δικαιοσύνη, αξίες δημοκρατίας και ηθικής, σταθερότητα και ασφάλεια, κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη, ανταγωνισμό κ.λπ.

ΕΠΕΙΔΗ θεωρείται ότι η διαφθορά αφορά συνήθως αυτά που λέμε «εγκλήματα ψηλού καπέλου» και είναι ακατάγγελτο λευκό έγκλημα, ορισμένοι έχουν εκλάβει τη διαφθορά ως μια απλή ηθική απάτη ή μια συνήθη παρεκκλίνουσα συμπεριφορά κι έτσι απεγκληματοποιούν, αποχαρακτηρίζουν και ηθικά τις σχετικές ενέργειες.

ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ δηλαδή για ένα σφάλμα και όχι για ένα έγκλημα. Γι' αυτό πρέπει να ψάχνουμε για υπεύθυνους και όχι για ενόχους. Η διαφθορά για ορισμένους δεν είναι τίποτα άλλο από μια εκτροπή των ισχυρών. Δηλαδή μια συμπεριφορά που αφορά το πολιτικό ήθος και όχι την εγκληματικότητα.

ΕΤΣΙ η διαφθορά γίνεται το εργαλείο μιας «έκνομης έξτρα επίσημης δημοκρατίας», όπου η πολιτική μηχανή που εκφράζει και τη διαφθορά συνήθως της ομάδας, της παρέας, της φράξιας, του Κόμματος, «εξανθρωπίζει» τη συνδρομή και την υποστήριξη όλων αυτών που έχουν χρεία και δεν μπορούν να τη βρουν μέσα από τις τυπικές διαδικασίες του κράτους, εξυπηρετώντας ταυτόχρονα το μεγάλο κεφάλαιο.

ΟΛΟΙ έχουμε ακούσει το γνωστό «έντιμο και ανέντιμο χρηματισμό» ή τη λειτουργική και δυσλειτουργική διαφθορά. Λειτουργική διαφθορά είναι το φακελάκι. Δυσλειτουργική είναι π.χ. η αναξιοκρατία.

ΧΡΕΙΑΖΟΜΑΣΤΕ, λοιπόν, μεταρρυθμίσεις κι εκεί μπαίνει το θέμα της διαφάνειας.

Η διαφάνεια παρουσιάζεται ως το αντίβαρο σε μια κυνική πραγματικότητα της διαπλοκής. Δημιουργούμε μια μυθική αξία της διαφάνειας ως αντέρεισμα. Ομως προσοχή: οι ιεροκήρυκες της ηθικής καλούνται να κλείσουν πολιτικές αμφισβητήσεις και πληγές προσώπων και θεσμών, αφήνοντας όμως ανοιχτή την πόρτα στους επικυρίαρχους του παιχνιδιού, οι οποίοι και ορίζουν τους χειριστές της αποκάθαρσης.

ΠΙΣΤΕΥΩ ότι ένα σύστημα μέχρι ενός ορισμένου σημείου μπορεί να πατάξει τη διαφθορά. Διότι αν περάσει από το οριακό σημείο σημαίνει ότι το ίδιο το καθεστώς θα πέσει. Αρα, λοιπόν, το ίδιο το σύστημα της εξουσίας θα σταματήσει τη διαφθορά μέχρι εκεί που η ίδια η εξουσία του δεν θα κινδυνεύσει.

ΥΓ.1 Πες μου σε ποια χώρα ζεις, ποια είναι η Ιστορία της, ποια είναι η δομή της και ποιες είναι οι παραδόσεις της για να σου πω ποια διαφθορά θα έχεις και σε τελική ανάλυση ποια μέτρα διαφάνειας θα μπορούσαν να ανεχθούν οι πολίτες, δεδομένου ότι η κοινωνική μας συνοχή σήμερα στηρίζεται δυστυχώς σε μεγάλο βαθμό στη μικροδιαφθορά και στην παραοικονομία, δηλαδή στη -με «συνείδηση προσωπικού δικαίου»- παραβίαση των κανόνων.

ΥΓ.2 Δεν είναι θέμα διαφάνειας να γνωρίζουμε εάν όσοι κατέχουν δημόσιο αξίωμα ανήκουν σε Στοές, κατέχουν τίτλους ευγενείας ή χρηματοδοτούνται από «άδηλους πόρους»; Αυτά δεν θα τα βρούμε σε ηλεκτρονικές αιτήσεις γι' αυτό οφείλουν να μας τα δηλώσουν οι ίδιοι ή όσοι τους καλύπτουν (άλλωστε μυστικά προσωπικά δεδομένα και διαβουλευτική Δημοκρατία δεν συμβιβάζονται).