«Οι σκληροί κυβερνούν τις φυλακές και οι φύλακες τους διαδρόμους»

Εκτύπωση | Αποστολή | Μοιράσου

Eφημερίδα " ΗΜΕΡΗΣΙΑ" | 28/4/2007
Συνέντευξη στη ΣΟΦΙΑ ΦΑΣΟΥΛΑΚΗ

«Στεγανοποίηση» κοινωνίας - φυλακισμένων. Πόσο βοηθούν οι «αποστάσεις ασφαλείας;»

Η απομάκρυνση είναι τριών τουλάχιστον ειδών: ιδεολογική (οι εγκληματίες εξακολουθούν να αποτελούν ηθικά μιάσματα, εξιλαστήρια θύματα για όλα τα δεινά της κοινωνίας των εντίμων), κοινωνικοπολιτική (κανένα μέτρο κοινωνικής επανένταξης και δεύτερης ευκαιρίας δεν δικαιούνται και δεν αξίζουν οι πρώην φυλακισμένοι, όπως και οι πρώην χρήστες) και χωροταξική (όσο πιο μακριά χτίζονται οι φυλακές -σε νησί, στη μέση του πουθενά όπως π.χ. αυτές του Μαλανδρίνου;- τόσο μεγαλύτερη ασφάλεια νιώθουν οι πολίτες (αριστερής ή δεξιάς κοπής). Αν όμως τους έχουμε απορρίψει εκ των προτέρων κι αν καταγγέλλουμε αυτό που προκαλούμε, τότε δεν είναι νομοτελειακό αφενός να τους στέλνουμε στην αγκαλιά της Μαφίας κι αφετέρου να συντηρείται ένας διαρκής πόλεμος ανάμεσα σε αυτούς και σε εμάς.

Αν θέλουμε να εξυγιάνουμε τη φυλακή, πρέπει προηγουμένως να συζητήσουμε σοβαρά και ειλικρινά για τους θεσμούς και τις αντιλήψεις πριν και μετά την έκτιση της ποινής.

«Κοινωνική επανένταξη». Πόσο και πώς επιτυγχάνεται;

Η κοινωνική επανένταξη έχει τις παρακάτω προϋποθέσεις:

1 Η κοινωνική επανένταξη των κρατουμένων ως προσωπική διαδρομή δεν ταυτίζεται με την αποφυλάκιση, αφού προσδιορίζεται από παράγοντες ποικίλους και συχνά αντιφατικούς.

2 Η κοινωνική επανένταξη ως θεσμική διαδικασία δεν είναι φιλανθρωπία αλλά υποχρέωση του κράτους Πρόνοιας και αυθεντική έκφραση της αλληλεγγύης της κοινωνίας των πολιτών (και των ανθρώπων).

3 Η κοινωνική επανένταξη ως μετασωφρονιστική μέριμνα προϋποθέτει λειτουργία δημοσίων δομών (εντός και εκτός της φυλακής), εξειδικευμένο προσωπικό και κυρίως αλλαγή αντιλήψεων.

4 Η κοινωνική επανένταξη ως δεύτερη ευκαιρία στην εποχή της διακινδύνευσης και των αποκλεισμών δεν μπορεί να πετύχει εάν δεν πιστεύουμε ότι όλοι (χωρίς διακρίσεις και στερεότυπα) έχουν το δικαίωμα να επιστρέψουν κοντά μας.

5 Η κοινωνική επανένταξη ως αντεγκληματική προοπτική συνιστά την προσφορότερη πολιτική πρόληψης καθώς σπάει τον φαύλο κύκλο ή τον κρίσιμο κρίκο της αέναης υποτροπής και καταστολής.

Αρα χρειάζεται:

• Η συνευθύνη των φορέων και εμπλεκομένων (και όχι οι διακηρύξεις και οι μεγαλοστομίες).
• Η έμπρακτη συμπαράσταση/αρωγή (και όχι η νομοθετική πρόβλεψη).
• Η κοινή γλώσσα και δράση των ειδικών (και όχι η διατύπωση αλληλοαναιρούμενων θεωριών).
• Η δημιουργία δικτύου υπηρεσιών (και όχι οι σπασμωδικές και σποραδικές ενέργειες ενός φορέα).

Υπάρχει κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό για τη διαχείριση των παραβατών;

Το επιστημονικό προσωπικό αν δεν απουσιάζει παντελώς από το μοντέλο κοινωνικής επανένταξης, σε κάθε περίπτωση δεν καλύπτει τις στοιχειώδεις τρέχουσες ανάγκες του ίδιου του θεσμού της φυλακής. Χωρίς εγκληματολόγους, κοινωνιολόγους, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, παιδαγωγούς δεν είναι φυσιολογική κατάληξη η κράτηση να έχει ως μόνο σκοπό τη φύλαξη αβελτίωτων κακούργων και όχι την επαναδιαπραγμάτευση με ανθρώπους που παραβίασαν το κοινωνικό συμβόλαιο και τον ποινικό κώδικα;

Ποιοι κυβερνούν τις φυλακές;

Δεν νομίζω ότι βρισκόμαστε στη δεκαετία του 1970 - 1980 όπου οι «δεσμοφύλακες» ήλεγχαν τη φυλακή και καταπίεζαν τους κρατούμενους. Σήμερα είναι τέτοιος ο ποινικός πληθυσμός ώστε οι φύλακες κυβερνούν τους διαδρόμους και οι σκληροί της φυλακής κυβερνούν τους θαλάμους, τα κελιά και τους λοιπούς συγκρατούμενους. Στον νόμο της φυλακής μπορεί το χρώμα του δέρματος ή του χρήματος να παίζουν κάποιο ρόλο, αλλά το κρίσιμο «προσόν» είναι το δίκτυο εξυπηρέτησης (εντός/εκτός) που διαθέτει κάποιος ή το δίκτυο απειλών/βίας που χειρίζονται τα κυκλώματα.

Σε κάθε περίπτωση αν ασκείται βία από το σωφρονιστικό προσωπικό σήμερα υπάρχουν όλα τα μέσα (Media, Συμβούλιο της Ευρώπης, ΚΕΣΦ, Εισαγγελέας) ώστε να δημοσιοποιηθούν και να ελεγχθούν.

Πώς θα πρέπει να παρέμβει η πολιτεία, ώστε να είναι σωφρονιστικά τα «σωφρονιστικά καταστήματα;»

Θέλουμε κοινοβουλευτική (και όχι μόνον κυβερνητική) πολιτική βούληση, αναθεώρηση των κοινωνικών προκαταλήψεων και πενταετή προγραμματισμό. Αμφιβάλλω αν τέτοιος σχεδιασμός για ένα θέμα που πολλοί πιστεύουν ότι «δεν τους αφορά» μπορεί να γίνει.

Εδώ δεν επιχειρείται κάτι τέτοιο για την Παιδεία (που υποτίθεται ότι «πονάει» όλο τον κόσμο) για τις φυλακές θα ενδιαφερθεί το σύστημά μας; Η μόνη ελπίδα είναι να βρεθεί στην υπεύθυνη θέση ένας άνθρωπος (πρωθυπουργός, υπουργός Δικαιοσύνης) που να μη φοβάται το πολιτικό κόστος και να διαθέτει ειδικές ευαισθησίες.

Με τροπολογίες δεν αλλάζει το σωφρονιστικό σύστημα

Οι κρατούμενοι των φυλακών Μαλανδρίνου επέδωσαν λίστα αιτημάτων που χαρακτηρίστηκαν παράλογα: Δουλειά για όλους, κατάργηση των πειθαρχικών ποινών, μετατροπή ισοβίων σε 12 χρόνια και της 25ετούς κάθειρξης σε 10ετή. Πόσο «λογικές» είναι αυτές οι αξιώσεις;

Στις εξεγέρσεις των κρατουμένων πάντα υπάρχουν μαξιμαλιστικά αιτήματα. Το ερώτημα είναι πώς διαχειρίστηκε την υπόθεση το υπουργείο Δικαιοσύνης. Αρνήθηκε τα πάντα στη λογική του Νόμου και της Τάξης, υποσχέθηκε βελτιώσεις (χωρίς να δώσει εγγυήσεις;) ή κάτι άλλο; Γιατί π.χ. δεν όρισε διαμεσολαβητή έναν καθηγητή Πανεπιστημίου, ο οποίος κατά τεκμήριο εγείρει λιγότερες υποψίες από ό,τι ο εκπρόσωπος του υπουργού. Τέτοιες πρωτοβουλίες είχαν λάβει σε ανάλογες έκρυθμες καταστάσεις και ο αείμνηστος Αθ. Κανελλόπουλος και ο Ευάγγ. Βενιζέλος ως υπουργοί Δικαιοσύνης. Επί της ουσίας η δουλειά για όλους είναι λογικό και αναγκαίο αίτημα, η έκτιση των 3/5 (αυτό για τα 4/5) πρέπει να ξανασυζητηθεί διότι είχε ψηφισθεί «εν θερμώ». Σχετικά για την κατάργηση των πειθαρχικών ποινών και τη μετατροπή των ισοβίων σε 12 χρόνια, ενώ φαίνονται «απ έξω» εντελώς παράλογα, θα ήθελα να τα συζητήσω με τους κρατούμενους για να δω πώς σκέφτονται και τα προτείνουν. Πάντως η έκφραση γνώμης των κρατουμένων για τις νομοθετικές πρωτοβουλίες που τους αφορούν, μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα. Τελικά το σωφρονιστικό σύστημα δεν αλλάζει με μεμονωμένες τροπολογίες. Η βάση του προβλήματος είναι τα όσα αναφέραμε παραπάνω γι αυτό και πολύ δύσκολα θα προσεγγισθούν και θα δρομολογηθούν λύσεις.